کد مطلب:276985 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:127
ضریح، کدام ضریح است؟
در جمله ی عربی متن حدیث كه آمده است (و المنادی من حول الضریح) نكته دقیقی است كه نیاز بفكر و اندیشه دارد، و گرچه بطور دقیق نمی توان این ضریح را مشخص كرد، ولی با توجه به منطقه ی معینی كه امام علیه السلام تعیین فرموده، و خروج سیدحسنی را از ناحیه ای بنام قزوین و طالقان دانسته است چنین فهمیده می شود كه آن ضریح نیز، باید در همین منطقه نامبرده باشد.
برخی از دانشمندان مانند، ناظم الاسلام كرمانی در این باره چنین ابراز عقیده كرده است كه شاید مراد از ضریح (حرم مطهر حضرت عبدالعظیم باشد) وی در این باره با اتكاء به حدیث مفضل، چنین می نویسد:
[ صفحه 368]
«از پاره ای از اخبار استفاده می شود در هنگامی كه «حسنی» از طرف دیلم خروج كند و یاری طلبد از اطراف ضریح، او را جواب دهند، یا آنكه از اطراف ضریح مردم را به او دعوت كنند. شاید مراد از ضریح (حرم مطهر حضرت عبدالعظیم باشد) كه از فتنه و سختی، جمعی از مؤمنین، از كثرت ظلم، به آن مكان مقدس پناه برند، و درآنوقت صدای «سیدحسنی» از طرف طالقان، و قزوین، و دیلم بلند شود كه بفریاد برسید «ملهوف» را و یاری كنید آل محمد صلی الله علیه و آله را».
مؤلف: گرچه این اظهار نظر تا اندازه ای قابل قبول است، ولی آنچه حدیث می گوید: غیر از آن چیزی است كه ناظم الاسلام كرمانی گفته است، چه آنكه جمله ی عربی حدیث كه می گوید: «و المنادی من حول الضریح» در رابطه با فریاد انقلابی خود سیدحسنی است، نه اینكه مردم را به او دعوت كنند و یا «مردم» از اطراف ضریح او را جواب دهند.
زیرا حدیث می گوید: «منادی» یعنی: (فریاد برآورنده) در اطراف ضریح فریاد خواهد كرد، و این منادی، و فریاد برآورنده بدون تردید خود همان سید است.اما اینكه این دانشمند، گفته است: (شاید مراد حرم حضرت عبدالعظیم باشد) ضرورتی ندارد كه این حرم، حرم حضرت عبدالعظیم باشد، شاید جای دیگر و حرمی دیگر باشد و شاید هم مقصود: (حرم حضرت معصومه علیهاسلام) در شهر مقدس «قم» باشد كه پیغمبر گرامی اسلام درباره اش فرموده است:
«شبی كه مرا به آسمانها بردند نظرم بر بقعه ای از زمین جبل افتاد كه سرخ رنگ، و زمین آن از زعفران نیكوتر و بوی آن از مشك خوشبوتر بود، پرسیدم جبرئیل: این چه سرزمینی است؟ جوابداد این سرزمین شیعیان تو و شیعیان پسر عمت علی بن ابیطالب علیه السلام و صورت شهریست كه آنرا «قم» می نامند» [1] .
و امیرالمؤمنین علیه السلام فرموده است:
«چون فتنه، و هرج و مرج ظاهر شود (و آشوب همه ی شهرها را فراگیرد) در آنوقت سالمترین شهرها، شهر مقدس «قم» است و «قم» شهری است كه از آن یاوران كسی كه بهترین مردم است (یعنی حضرت مهدی علیه السلام از لحاظ پدر و مادر و جد، و جده، و عمو
[ صفحه 369]
و عمه از آن شهر بیرون می آیند و آن، جائی است كه جبرئیل در آن جا فرود آمده است» [2] .
و امام صادق علیه السلام فرموده است:
«هرگاه به شما (شیعیان) رنج و بلائی رسید، و فشارها و سختیها از هر سو بسوی شما روی آورد، پس بر شما باد كه به شهر مقدس «قم» روی آورید، چه آنكه «قم» مأوای فاطمیان، و جایگاه آسایش و محل راحتی مؤمنان است. [3] .
و یكبار كه در محضر حضرتش از فتنه های بنی عباس و ظلم و ستم آنان سخن بمیان آمد، كسانی كه در حضور آن حضرت بودند عرضه داشتند یا بن رسول الله جانهای ما فدای تو باد! وقتی چنین روزگاری فرا رسید گریزگاه كجاست؟ فرمود: از عراق به كوفه و حوالی آن، و به «قم» و اطراف آن [4] .
و زمانی دیگر كه گروهی از اصحاب و یاران حضرتش درمحضرش نشسته بودند ناگهان، این آیه شریفه را تلاوت فرمود (فاذا جاء وعد اولیهما بعثنا علیكم عبادا لنا أولی بأس شدید فجاسوا خلال الدیار و كان وعدا مفعولا»؛ هنگامی كه نخستین وعده فرا رسد، مردانی پیكارگر را بر شما (یهود) می فرستیم تا سخت شما را در هم بكوبند و حتی برای بدست آوردن مجرمان خانه ها را جستجو كنند و این وعده ای است قطعی». [5] .
عرض كردند قربانت گردیم یا بن رسول الله: این بندگان كیانند؟ و چه طایفه ای هستند؟ حضرت تا سه بار فرمود: (هم والله أهل قم) (هم والله أهل قم) (هم والله أهل قم) بخدا قسم آنها اهل قم هستند، بخدا قسم آنها اهل قم هستند، بخدا قسم آنها اهل قم هستند. [6] .
و امام موسی بن جعفر علیه السلام در حدیثی كه از آن حضرت روایت شده فرموده است:
[ صفحه 370]
«رجل من أهل قم، یدعو الناس الی الحق، یجتمع معه قوم كزبر الحدید، لا تزلهم الریاح العواصف، و لا یملون من الحرب، و لا یجبنون و علی الله یتوكلون، و العاقبة للمتقین» [7] .
مردی از سرزمین قم قیام می كند، و مردم را بسوی «حق» دعوت می نماید، گروهی در اطراف او جمع می شوند كه مانند پاره های آهنند، بادهای تند و شدید و سهمگین آنها را دچار لغزش نمی سازد، از جنگ و نبرد خسته نمی شوند و ترسی بخود راه نمی دهند، فقط بر خدا توكل می كنند، و پیروزی نهائی از آن تقوی پیشگان است.
بنابراین با توضیحاتی كه داده شد می توان گفت: آن ضریحی كه امام صادق علیه السلام از آن سخن گفته و فرموده است: منادی در اطراف ضریح ندا خواهد كرد، آن ضریح، همان ضریح مقدس، و مرقد پاك و مطهر حضرت معصومه علیهاالسلام است و البته دور هم نیست كه همان احتمال ناظم الاسلام كرمانی در رابطه با خروج سیدحسنی مطابق با واقع باشد.
برخی از دانشمندان مانند، ناظم الاسلام كرمانی در این باره چنین ابراز عقیده كرده است كه شاید مراد از ضریح (حرم مطهر حضرت عبدالعظیم باشد) وی در این باره با اتكاء به حدیث مفضل، چنین می نویسد:
[ صفحه 368]
«از پاره ای از اخبار استفاده می شود در هنگامی كه «حسنی» از طرف دیلم خروج كند و یاری طلبد از اطراف ضریح، او را جواب دهند، یا آنكه از اطراف ضریح مردم را به او دعوت كنند. شاید مراد از ضریح (حرم مطهر حضرت عبدالعظیم باشد) كه از فتنه و سختی، جمعی از مؤمنین، از كثرت ظلم، به آن مكان مقدس پناه برند، و درآنوقت صدای «سیدحسنی» از طرف طالقان، و قزوین، و دیلم بلند شود كه بفریاد برسید «ملهوف» را و یاری كنید آل محمد صلی الله علیه و آله را».
مؤلف: گرچه این اظهار نظر تا اندازه ای قابل قبول است، ولی آنچه حدیث می گوید: غیر از آن چیزی است كه ناظم الاسلام كرمانی گفته است، چه آنكه جمله ی عربی حدیث كه می گوید: «و المنادی من حول الضریح» در رابطه با فریاد انقلابی خود سیدحسنی است، نه اینكه مردم را به او دعوت كنند و یا «مردم» از اطراف ضریح او را جواب دهند.
زیرا حدیث می گوید: «منادی» یعنی: (فریاد برآورنده) در اطراف ضریح فریاد خواهد كرد، و این منادی، و فریاد برآورنده بدون تردید خود همان سید است.اما اینكه این دانشمند، گفته است: (شاید مراد حرم حضرت عبدالعظیم باشد) ضرورتی ندارد كه این حرم، حرم حضرت عبدالعظیم باشد، شاید جای دیگر و حرمی دیگر باشد و شاید هم مقصود: (حرم حضرت معصومه علیهاسلام) در شهر مقدس «قم» باشد كه پیغمبر گرامی اسلام درباره اش فرموده است:
«شبی كه مرا به آسمانها بردند نظرم بر بقعه ای از زمین جبل افتاد كه سرخ رنگ، و زمین آن از زعفران نیكوتر و بوی آن از مشك خوشبوتر بود، پرسیدم جبرئیل: این چه سرزمینی است؟ جوابداد این سرزمین شیعیان تو و شیعیان پسر عمت علی بن ابیطالب علیه السلام و صورت شهریست كه آنرا «قم» می نامند» [1] .
و امیرالمؤمنین علیه السلام فرموده است:
«چون فتنه، و هرج و مرج ظاهر شود (و آشوب همه ی شهرها را فراگیرد) در آنوقت سالمترین شهرها، شهر مقدس «قم» است و «قم» شهری است كه از آن یاوران كسی كه بهترین مردم است (یعنی حضرت مهدی علیه السلام از لحاظ پدر و مادر و جد، و جده، و عمو
[ صفحه 369]
و عمه از آن شهر بیرون می آیند و آن، جائی است كه جبرئیل در آن جا فرود آمده است» [2] .
و امام صادق علیه السلام فرموده است:
«هرگاه به شما (شیعیان) رنج و بلائی رسید، و فشارها و سختیها از هر سو بسوی شما روی آورد، پس بر شما باد كه به شهر مقدس «قم» روی آورید، چه آنكه «قم» مأوای فاطمیان، و جایگاه آسایش و محل راحتی مؤمنان است. [3] .
و یكبار كه در محضر حضرتش از فتنه های بنی عباس و ظلم و ستم آنان سخن بمیان آمد، كسانی كه در حضور آن حضرت بودند عرضه داشتند یا بن رسول الله جانهای ما فدای تو باد! وقتی چنین روزگاری فرا رسید گریزگاه كجاست؟ فرمود: از عراق به كوفه و حوالی آن، و به «قم» و اطراف آن [4] .
و زمانی دیگر كه گروهی از اصحاب و یاران حضرتش درمحضرش نشسته بودند ناگهان، این آیه شریفه را تلاوت فرمود (فاذا جاء وعد اولیهما بعثنا علیكم عبادا لنا أولی بأس شدید فجاسوا خلال الدیار و كان وعدا مفعولا»؛ هنگامی كه نخستین وعده فرا رسد، مردانی پیكارگر را بر شما (یهود) می فرستیم تا سخت شما را در هم بكوبند و حتی برای بدست آوردن مجرمان خانه ها را جستجو كنند و این وعده ای است قطعی». [5] .
عرض كردند قربانت گردیم یا بن رسول الله: این بندگان كیانند؟ و چه طایفه ای هستند؟ حضرت تا سه بار فرمود: (هم والله أهل قم) (هم والله أهل قم) (هم والله أهل قم) بخدا قسم آنها اهل قم هستند، بخدا قسم آنها اهل قم هستند، بخدا قسم آنها اهل قم هستند. [6] .
و امام موسی بن جعفر علیه السلام در حدیثی كه از آن حضرت روایت شده فرموده است:
[ صفحه 370]
«رجل من أهل قم، یدعو الناس الی الحق، یجتمع معه قوم كزبر الحدید، لا تزلهم الریاح العواصف، و لا یملون من الحرب، و لا یجبنون و علی الله یتوكلون، و العاقبة للمتقین» [7] .
مردی از سرزمین قم قیام می كند، و مردم را بسوی «حق» دعوت می نماید، گروهی در اطراف او جمع می شوند كه مانند پاره های آهنند، بادهای تند و شدید و سهمگین آنها را دچار لغزش نمی سازد، از جنگ و نبرد خسته نمی شوند و ترسی بخود راه نمی دهند، فقط بر خدا توكل می كنند، و پیروزی نهائی از آن تقوی پیشگان است.
بنابراین با توضیحاتی كه داده شد می توان گفت: آن ضریحی كه امام صادق علیه السلام از آن سخن گفته و فرموده است: منادی در اطراف ضریح ندا خواهد كرد، آن ضریح، همان ضریح مقدس، و مرقد پاك و مطهر حضرت معصومه علیهاالسلام است و البته دور هم نیست كه همان احتمال ناظم الاسلام كرمانی در رابطه با خروج سیدحسنی مطابق با واقع باشد.
[1] علل الشرايع، ج 2، ص 572، و بحارالانوار، ج 60 ص 207 و تاريخ قم، ص 92 و 97.
[2] بحارالانوار، ج 60، ص 217 و تاريخ قم، ص 90.
[3] بحارالانوار، ج 60، ص 215 و تاريخ قم، ص 98.
[4] بحارالانوار، ج 60، ص 215 و تاريخ قم، ص 99.
[5] سوره ي اسراء، آيه ي 5.
[6] بحارالانوار، ج 60، ص 216، حديث 40 و تاريخ قم، ص 100.
[7] بحارالانوار، ج 60، ص 216 و سقيفه البحار، ج 2، ص 446.